طرز برخورد با کودک بدخلق
طرز برخورد با کودک بدخلق 
يکي از مشکلات والدين در تربيت کودکان وقتي پيش مي آيد که کودک به علل گوناگوني دچار اختلالات خلقي مي شود. اغلب والدين نمي دانند دليل اين بدرفتاري ها و کج‌خلقي ها چيست و گاهي واکنش هاي تندي را در پاسخ به اين رفتارها نشان مي دهند که باعث تشديد آن رفتار مي شود؛ غافل از اين‌که به گفته روان شناسان کودک، اگر اين اختلالات خلقي، ژنتيکي نباشد، معمولاً ريشه در رفتار نادرست والدين دارد. کودکان آميزه‌اي از رفتار بزرگ ترها و محيط زندگي خود هستند و نبايد آنها را به دليل رفتارهاي بد سرزنش کرد. روانشناسان بر اين باورند که در مرحله اول بايد به اصلاح رفتار والدين در قبال کودکان پرداخت و پس از ارايه آموزش ها و مهارت هاي لازم به آن ها، مشخص کرد که علت اختلالات خلقي در کودک چيست تا با کنترل شرايطي که بدرفتاري را تشديد مي کند شروع به شخصيت سازي در کودکان کرد. متخصصين درباره علل بدرفتاري کودکان مي‌گويند: «در مقابله با کودکان بدرفتار، والدين به هيچ وجه نبايد رفتار نامناسبي از خود نشان دهند؛ مثلا بددهني کودکان يکي از مشکلات والدين است که در بسياري از موارد، خود والدين در بروز آن نقش دارند و کودکان صرفاً از روي تقليد اين الفاظ را به کار مي برند.
بعضي واکنش هاي غلط والدين نيز باعث تقويت رفتارهاي نادرست کودک مي شود؛ مثلا لبخند زدن اتفاقي به حرف زشتي که يک کودک دوسه ساله مي زند و يا پاسخ مثبت دادن به خواسته هاي کودک وقتي که از داد و فرياد و بددهني براي رسيدن به خواسته‌اش استفاده مي کند. به اين ترتيب، اين مشکلات رفتاري در کودک نهادينه مي شود و او ياد مي گيرد تا با داد و فرياد و بددهني به خواسته‌اش برسد.» روان‌پزشکان کودک و نوجوان، نيز بر اين باورند که يکي از مهم‌ترين اصول در تعليم فرزندان ارايه يک الگوي صحيح و سالم است. در واقع بچه ها از بزرگ‌ترها ياد مي گيرند چگونه رفتار کنند و زماني که ببينند والدين با يکديگر به درستي و با محبت حرف مي زنند، رفتارهاي مناسب اجتماعي را ياد مي گيرند و کمتر رفتارهاي ناهنجار از خود بروز مي دهند. رسانه ها نيز با آن چه توليد مي کنند، کودک را در برابر فرهنگ خاصي قرار مي دهند. کودکان در حالت کلي و از نظر رواني تمايل دارند اطرافيان را خشنود نگه دارند و اگر رفتار بدي نشان مي دهند بايد به دنبال علت آن بود که در برخي موارد کودک آزاري و تهديد عامل اين رفتار است و بدرفتاري، پاسخي به اين ريشه‌ها است. دکتر خوشابي مي گويد: «سرزنش و انتقادهاي مکرر عامل مهمي در تشديد رفتارهاي بد در کودکان است. کودکاني که مرتباً رفتار آن ها مورد نکوهش قرار مي گيرد و رفتارهاي مثبت شان تشويق نمي شود، بدرفتار مي شوند. در برنامه هاي رفتاري همواره تشويق مورد تأکيد است و در صورتي که تشويق موثر نبود، تنبيه به صورت محروميت از برخي مسايل در نظر گرفته مي شود و درباره اين محروميت نيز بايد از پيش به کودک هشدار داده شود. ضرورت دارد تا به تفاوت هاي فردي کودکان توجه شود و هر کودکي در جايگاه خودش تشويق شود.»
شيوه مقابله با بدرفتاري در کودکان
کودکان از بدو تولد، بي تربيت يا گستاخ و زورگو و خودخواه نيستند. اين خصوصيات رفتاري، اکتسابي‌اند زيرا کودکان حس مي کنند با بروز اين حرکات به آن چه مي خواهند مي رسند، مگر اين که به موقع مداخله کرده و به کودک نشان دهيد که اين رفتارهاي عجيب و غريب، فايده‌اي ندارد و تنها باعث بدتر شدن شرايط مي شود. قاطعانه بگوييد«نمي‌خرم»؛ بدون احساس گناه! با گفتن کلمه«نمي‌خرم» به کودک تان احساس گناه نکنيد. مشاجره هاي بين والدين و فرزندان معمولاً خوشايند نيست و ممکن است بارها پيش آمده باشد که فرزندتان از تصميم گيري شما خوشش نيامده است. در تعطيلات و جشن تولدها، از کودک تان بخواهيد فهرستي از آن چه را که دوست دارد تهيه کرده و آن چيزهايي را که بيشتر دوست دارد در اولويت قرار دهد. خردسالان را تشويق کنيد آن چيزي را که دوست دارند با نقاشي براي تان بکشند. توصيه ديگر اين است که موقع پخش پيام‌هاي بازرگاني، تلويزيون را خاموش کنيد. تحقيقات نشان داده است که هر چه کودکان کمتر پيام‌هاي بازرگاني تلويزيون را ببينند کمتر براي خريد چيزهاي جديد بهانه‌گيري مي کنند. به کودک خودتان ياد بدهيد آن چه دارد را به ديگران نيز ببخشد. مي توانيد گه گاه از او بخواهيد و به او بياموزيد که بخشي از هزينه هايي را که براي خريد لوازم مورد نياز او کنار گذشته‌ايد با کمال رضايت به يک موسسه خيريه ببخشد. ناسزا گفتن را ممنوع کنيد! به زبان آوردن کلمات ناپسند و غيرمجاز را براي کودک ممنوع کنيد. اين قانون را براي او شرح دهيد: «وقتي از چيزي مطمئن نيستي، آن را به زبان نياور.» هر زمان که فرزندتان ناسزايي را به زبان آورد، بلافاصله آن را به فهرست کلمات غيرمجاز او اضافه کنيد. توضيح دهيد که چرا ناسزاگويي، کاري زشت و غيرقابل قبول است و بسياري از مردم به زبان آوردن اين کلمات را نادرست مي دانند. کلمه مورد قبول را جانشين آن کنيد. کلمات خنده داري را که اصلا ناخوشايند نيستند، انتخاب کنيد تا به جاي کلمات نامناسب استفاده شود و يا اين که فرزندتان خودش از کلماتي استفاده کند که بار منفي ندارد؛ مثلا «بي‌ادب» را مي توانيد جايگزين ناسزايي کنيد که کودک تان به زبان مي‌آورد. وقتي که فرزند خردسال تان براي اولين بار کلمه نادرستي را تلفظ کرد، به او بگوييد: «در خانواده ما از اين کلمات استفاده نمي شود» و به کودکان بزرگ تر گوشزد نماييد که «شما به خوبي با قوانين اين خانه آشنايي داريد» و يا«ديگر نمي خواهم اين کلمه را از تو بشنوم.»
مقابله با سرپيچي و نافرماني
توضيح دهيد که از او چه انتظاراتي داريد. قاطعانه به او بگوييد: «وقتي دارم با تو جدي صحبت مي کنم، حواست را جمع کن.» هم چنين مي توانيد بگوييد: «اگر واقعاً دليل خوبي براي انجام ندادن کاري داري مي تواني با لحن مودبانه‌اي آن را به من بگويي.» هر گاه او با شما بحث مي کند، خواسته خود را کلمه به کلمه براي او تکرار کنيد. به طور مثال بگوييد: «شام ساعت 7 حاضر است، بايد دقيقاً در همان ساعت سرشام حاضر شوي.» به او حق انتخاب بدهيد تا کمي آزادي عمل داشته باشد. از او بپرسيد: «هنوز بعضي کارهايت را انجام نداده‌اي؛ آيا مايلي آن ها را الان انجام دهي يا بعد از شام؟» گاهي اوقات هم با او کنار بياييد؛ مثلا بگوييد: «الان وقت انجام تکاليفت است ولي تو داري بازي مي کني. بهتر نيست بازي‌ات را تا نيم ساعت ديگر تمام کني و پس از آن به تکاليفت برسي؟» با او اتمام حجت کنيد و توضيح دهيد که اگر آن چه را که شما از او مي خواهيد انجام ندهد، بايد منتظر عکس‌العمل شما و نتيجه عمل خود باشد.
