بچه را از لولو نترسانيد

بيست و چند سال از آن روزها مي گذرد. ما دو نفر بوديم. من و مجيد. دو تا پسربچه که همه چيز و همه جا را به هم مي ريختيم و از ديوار راست بالا مي رفتيم. کل خانه از دست ما عاصي بودند... يک روز سرظهر من و مجيد در حياط بازي مي کرديم. چند بار گفتند ساکت باشيد ولي ما ساکت نشديم. چند دقيقه اي گذشت. پدرم از پله ها پايين آمد. صداي مان کرد. بعد با دست ته زيرزمين را نشان مان داد و گفت: «آن جا را مي بينيد؟» تاريک بود. چيزي ديده نمي شد. بيشتر دقت کرديم. کمي خرت و پرت کهنه را مي شد ديد. پدرم گفت: «آن جا يک پيرزن يک دست خوابيده که اگر شما از خواب بيدارش کنيد، هردوي شما را مي دزدد.» ما بچه بوديم. باورمان شد. ترسيديم. من تا مدت ها مي ترسيدم تنها به حياط بروم. بيست و چند سال از آن روزها مي گذرد. ما بزرگ شديم. مجيد ازدواج کرد. او الان يک پسر ۲ ساله دارد ولي هنوز از زيرزمين خانه ما مي ترسد. راستي چرا ما بچه هايمان را مي ترسانيم؟!
ترساندن بچه ها از لولو، بچه دزد، پليس، پزشک و... بين والدين، کار رايجي است. براي اين که بچه ها را مجبور کنند که از دستورات شان اطاعت کنند يا بتوانند روي برخي از بدرفتاري هاي آنان کنترلي به دست بياورند به اين روش ها متوسل مي شوند. برخي از والدين چون به روش هاي درست کنترل رفتاري کودکان واقف نيستند، تصور مي کنند که نمي توانند از روش هاي معمول و رايج رفتار کودک را کنترل نمايند. بنابراين متوسل به روش هاي ديگري مانند ترساندن مي شوند. جالب اين که اين ترس از چيز يا کسي خارج از خانواده است. چون برخي خانواده ها فکر مي کنند که خود از پس رفتارهاي کودک شان برنمي آيند. براي همين، او را از افراد ديگر بيم مي دهند. در بسياري از خانواده ها ديده مي شود که والدين به کودک مي گويند«مربي مهد» با دوربين رفتار تو را در خانه کنترل مي کند و کارهاي بد تو را مي بيند. اين کار يعني والدين خود قدرتي براي کنترل رفتارهاي کودک ندارند و به اين دليل به يک قدرت خارجي متوسل مي شوند. بيشتر اين روش ها از نظر روان شناختي براي کودک مضر هستند و از نظر رواني به او آسيب وارد مي کنند. ما با اين کار کودک را دچار نوعي هراس و اضطراب مي کنيم که اين هراس و اضطراب در نهايت به نفع کودک نخواهد بود. در عين حال والدين اين نکته را در نظر نمي گيرند که اگر بعد از مدتي آن قدرت هم در نظر کودک کوچک شد، براي کنترل رفتارهاي او چه بايد بکنند! نمونه هاي بسياري از اين نوع رفتار در اطراف ما ديده مي شود. گاهي والدين کودک را با ترساندن از يک موجود خيالي به کاري وادار يا از انجام کاري منع مي کنند. نمونه ديگري نيز از اين ايجاد هراس در کودک در خانواده ها وجود دارد که او را از ابتلا به بيماري ها و دردها مي ترسانند. مثلا به او مي گويند که اگر فلان کار بد را انجام بدهد، او را مي برند دکتر تا به او آمپول بزند.

صحبت من به اين معني نيست که کودک را در مقابل بيماري ها آگاه نکنيم. اين که والدين کودک خود را که بيش از حد بستني مي خورد از گلودرد و عواقب آن آگاه کنند يا اين که عوارض عدم شستشوي دست را به او تذکر دهند خوب است ولي نبايد در اين مورد بيش از حد بزرگنمايي شود. برخي خانواده ها کودک را به دلايل مختلف از پزشک و آمپول مي ترسانند. اين عمل شايد در آن مقطع بتواند تا حدودي رفتار کودک را کنترل کند ولي در آينده اگر اين کودک به هر دليلي نياز به مراجعه به پزشک داشته باشد، از اين کار دچار هراس و وحشت مي شود و از اين کار سرباز مي زند. کودکي که پيش تر از آمپول و دکتر ترسيده، گمان مي کند مراجعه به پزشک، تزريق آمپول يا مصرف دارو يک نوع تنبيه است. حتي در مورد خدا نيز بايد توجه داشت که کودک در اين سن بيشتر نياز دارد با لطف و مهرباني خدا آشنا شود. در بسياري از موارد خانواده ها کودک را از خشم و غضب خداوند مي ترسانند و ذهن کودک را به نوعي با قهر خداوند شکل مي دهند تا با مهر او. کودک در اين سن خدا را بيشتر به عنوان يک پناه مي خواهد و رفتار ناآگاهانه ما ممکن است شکل گيري اين حس را نيز در کودک مختل کند. والدين نبايد در اين موارد به نتيجه هاي مقطعي و کنترل رفتار کودک در آن موقعيت استناد کنند. در واقع ممکن است در شرايطي استفاده از اين ابزار بتواند براي مدتي رفتار و کارهاي کودک را تحت کنترل درآورد ولي در نهايت بدرفتاري ها را در کودک افزايش خواهد داد. اين شيوه ها ترس و اضطراب را در کودک افزايش مي دهند و چسبندگي او را به والدين بيشتر مي کنند و کودک مشکلات رفتاري جديدي را بروز خواهد داد. اين نوع برخورد علاوه بر اين که عدم قدرت والدين در تربيت کودک را به او نشان مي دهد او را همواره در معرض ترس از کنترل شدن توسط پليس و معلم و... قرار مي دهند و تازه اين عوارض پيش از آن است که کودک بداند والدين در اين مورد به او دروغ گفته اند. براي تنبيه کودک بايد توجه داشت که در او ايجاد ترس و اضطراب نکنند. تنبيه بايد متناسب با رفتار کودک در نظر گرفته شود و نبايد تنبيه هاي فيزيکي و کلامي را در اين مورد به کار برد.

ايجاد ترس و دلهره در کودک يکي از انواع کودک آزاري به شمار مي آيد. شايد پدر و و مادر واقعا قصد آزار کودک را نداشته باشند ولي با ناآگاهي از روش هايي استفاده کرده اند که کودک آزاري محسوب مي شده است. ايجاد ترس در کودک تنها در مقطع کوتاهي مي تواند روي کودک اثر گذارد اما بعد از آن تاثير خود را از دست مي دهد. اين نوع دلهره و اضطراب در کودکان موجب مي شود که آن ها در حوزه هاي ديگر بدرفتاري بيشتري از خود نشان دهند. وقتي ترس و اضطراب در کودک زيادتر شود مشکلات او نيز بيشتر مي شود. وقتي کودکي با دوست خود دعوا مي کند و پدر و مادر براي بهبود رفتار به او مي گويند: «اگر اين کار را بکني شب آقا دزده تو رو مي بره.» در واقع يک مشکل ديگر هم به مشکلات او اضافه کرده اند. حالا اين کودک اين مشکل را نيز پيدا مي کند که ديگر نمي تواند شب ها تنها در اتاقش بخوابد. او مدام به يک دزد فکر مي کند که شب مي آيد تا او را ببرد. وقتي ما ترس و اضطراب در کودک ايجاد مي کنيم ممکن است اين اضطراب در او حل نشود و در او ادامه داشته باشد. البته تاثير ترس در کودک به آستانه آسيب پذيري، سرشت و ذات کودک هم بستگي دارد. کودکي که زمينه هاي ترس در او وجود دارد اگر با تقويب محيط نيز روبه رو شود دچار آسيب پذيري بيشتري نسبت به کودکان ديگر خواهد بود که عوارض آن ممکن است تا مدت ها در او باقي بماند.