چگونه كنجكاوي طبيعي كودك خود را تحريك كنيد؟

كودكان به طور طبيعي كنجكاو هستند، زيرا هر چه در اين دنيا مي بينند براي آن ها جالب و تازه است: خواه يك مورچه باشد كه خرده ناني را كه چند برابر خودش است به سمت لانه مي كشد، يا حلزوني باشد كه در گوشه يك پياده روي باران زده به راه خود ادامه مي دهد. البته اين حس كنجكاوي طبيعي كودك شما، در صورتي كه با يكي از كارهاي فوري شما(مثلا رساندن كودك به مهدكودك در اول صبح براي اين كه به موقع در محل كارتان حاضر شويد) هم زمان شود، ممكن است حواس شما را از كارهاي اصلي تان غافل كند؛ علاوه بر اين شايد توجه به اين نكته كه در دنياي كودك، راه رفتن يك حلزون از كارهاي شما مهم تر است، براي تان چندان خوشايند نباشد! در اين جا چند راه براي بهره بردن از كنجكاوي كودك و تبديل كردن آن به يك تفريح شاد و هيجان انگيز، ارائه شده است:

سفرهاي اكتشافي ترتيب دهيد

وقتي مي خواهيد براي خريد يا انجام كاري از منزل بيرون برويد، به همراه بردن كودك ممكن است براي تان مصيبت باشد، اما از همين فرصت هم مي توانيد استفاده كنيد و يك سفر اكتشافي هيجان انگيز و مفرح ايجاد كنيد. نانوايي، ميوه فروشي، قصابي، فروشگاه كفش و هر جاي ديگر مي تواند براي كودك دنياي تازه اي باشد كه در آن افراد و موضوعات جالب را تجربه كند. مي توانيد از قبل او را براي رفتن به چنين جايي آماده كنيد و بايدها و نبايدها را مشخص كنيد؛ زماني كه در صف ايستاده ايد يا منتظر تميز كردن گوشت يا مرغ هستيد، مي توانيد در مورد آن چه در محيط اتفاق مي افتد با كودك خود حرف بزنيد. باران مي آيد؟ لازم نيست بداخلاقي كنيد! باراني و چكمه هاي پلاستيكي كودك تان را به او بپوشانيد و براي خريد از خواروبار فروشي با هم برويد؛ در بين راه در چاله هاي آب لگد بزنيد، شاخه هاي درختان را تكان دهيد تا قطرات باران كه روي آن ها مانده اند بر سر و روي تان بپاشند و به كودك تان نشان دهيد كه چگونه مي تواند قطره هاي باران را با زبانش بگيرد و به دهان ببرد! با هم به ابرها نگاه كنيد؛ او ممكن است براي شما بگويد كه چه شكل هاي جالبي در ابرها مي بيند و شما را شگفت زده كند. بعد به خانه بياييد، كاكائو درست كنيد و با خامه هايي كه به شكل ابر درآورده ايد، روي آن را بپوشانيد. براي شام هم مي توانيد پوره سيب زميني ابري به او بدهيد! مي توانيد با تبديل گردش هاي بيرون شهر در پايان هفته به مسافرت هاي هيجان انگيز و پرماجرا، حس ماجراجويي كودك خود را ارتقاء دهيد. لباس هاي مخصوص گردش بپوشيد(مي توانيد كلاه ايمني بچه گانه يا چراغ قوه به كودك خود بدهيد) و خوراكي هاي سبك مخصوص سفر را همراه ببريد(با به نخ كشيدن دانه هاي آجيل مي توانيد يك دستبند خوراكي درست كنيد). اجازه دهيد كه كودك تان نيز يك عروسك را به عنوان همراه با خودش بياورد. مي توانيد از سفر كوتاه خود، سوغاتي و يادگاري بياوريد(مي توانيد از اين جعبه سوغاتي ها براي سرگرم كردن كودك در يك روز باراني استفاده كنيد تا مجبور نشويد با او به خيابان برويد و خيس خيس برگرديد!). پدر و مادران شاغل معمولا از اين كه نمي توانند گردش ها و فعاليت هاي شاد و خلاقانه با كودك خود داشته باشند، بيشتر احساس گناه مي كنند؛ ممكن است بگوئيد من فقط دخترم را بعد از ظهرها مي بينم، و ما ديشب تنها توانستيم براي شام و حمام در كنار هم باشيم. اما با قدري تخيل، همه پدر و مادرها(حتي آن هايي كه خسته از سر كار بر مي گردند) مي توانند ميز شام را به كلبه خوراكي ها يا وان حمام را به يك اقيانوس پرهيجان تبديل كنند! و در واقع، آن چه كودك شما بدان نياز دارد، فقط همين است.

براي بوئيدن گل ها، كمي تامل كنيد

همان گونه كه احتمالا خود شما هم متوجه شده ايد، بچه ها زياد وقت تلف مي كنند. اين بدان خاطر است كه آن ها در همين لحظه زندگي مي كنند(به قبل و بعد كاري ندارند) و تنها به چيزهايي كه جلوي رويشان قرار دارد، توجه مي كنند. طبيعي است كه شما نتوانيد همواره پا به پاي كودك راه برويد و در هر كاري كه او دوست دارد، همراهي اش كنيد؛ اما بهتر است هر وقت مي توانيد، كمي بيشتر برايش وقت بگذاريد. او يك كفش دوزك ديده است؟ كفش دوزك را روي دست او(يا اگر او مي ترسد، روي دست خودتان) قرار دهيد. خال هاي سياه رنگ او را بشماريد. درباره اين كه كفش دوزك چه مي خورد، كجا زندگي مي كند و شب ها كجا مي رود، با هم حرف بزنيد. اگر باغباني مي كنيد و به يك كرم يا حشره برخورد كرديد، آن را به كودك خود نشان دهيد. اجازه دهيد با آرامي با آن بازي كند، يا اين كه آن را در يك شيشه بگذاريد تا كودك شما بتواند براي چند دقيقه آن را ببيند. سپس با كمك كودك، كرم يا حشره را در باغچه رها كنيد. اگر با كودك خود در حال قدم زدن در خيابان هاي شهر هستيد و به يك تابلوي تبليغاتي يا ديوار نوشته برخورد كرديد، چند لحظه صبر كرده و به آن نگاه كنيد. مي توانيد يك بازي ساده را شروع كنيد: از او بپرسيد كه آيا مي تواند مردي را كه كلاه خنده دار دارد پيدا كند؟ ماشين قرمز را چطور؟ سگ بزرگ را چطور؟ ممكن است گاهي اوقات چيزهايي براي كودك جذاب باشند كه براي شما جذاب نيستند. شما ممكن است در يك باغ وحش، شتر يا فيل را به او نشان بدهيد، اما توجه او به كبوترها و موش هايي كه به قوطي هاي كنسرو در زباله ها حمله مي كنند، جلب شود. اشكالي ندارد. اجازه دهيد تا به كبوترها و موش ها نگاه كند. اين حيوانات كوچك تر از فيل و شتر هستند(با قد و اندازه خود كودك متناسبند!) و بالاخره بخشي از طبيعت محسوب مي شوند كه مي توانند همانند شتر يا فيل، علاقه او را به طبيعت تحريك كنند.

به تغييرات موجودات و محيط اطراف، توجه كنيد

كودكان به تغييراتي كه در دنياي اطراف ايجاد مي شوند، علاقه نشان مي دهند؛ كه اين شايد بدان خاطر است كه خود آن ها نيز به سرعت در حال تغيير هستند. از چيزهايي كه در دسترس هستند شروع كنيد: وقتي اولين ستاره شب در آسمان ظاهر شد، يك آرزو بكنيد؛ يا ماه را در طول شب هاي يك هفته، هر شب نگاه كنيد و در مورد تغيير شكل آن با همديگر صحبت كنيد. اما شما مي توانيد خودتان نيز چيزهايي را در خانه توليد كنيد كه دائم تغيير كنند. يك دانه لوبيا يا نخود فرنگي را كه به سرعت رشد مي كند در يك گلدان كوچك بكاريد و تعداد روزهايي را كه طول مي كشد تا آن سبز شود، بشماريد. يا اين كه نور يك چراغ قوه قوي را داخل گلدان شيشه اي بيندازيد تا او بتواند رشد ساقه و حركت ريشه ها به سمت آب را ببيند. ساقه كرفس را در فنجاني كه پر از آب است قرار دهيد، رنگ قرمز خوراكي را به آب اضافه كنيد و مدت زماني را كه طول مي كشد تا رنگ قرمز به همراه آب وارد ساقه كرفس شود، اندازه گيري كنيد. نشاسته ذرت را به آب اضافه كنيد تا يك خمير صدادار ايجاد شود، يا سركه را به مايه كيك اضافه كنيد و ايجاد حباب هاي زيبا را در آن مشاهده كنيد. با اين حال بهتر است كه خمير كيك را به كيك تبديل كنيد؛ زيرا نتيجه آن براي كودك دوست داشتني تر و خوشمزه تر است! وقتي هنوز شام آماده نيست بعضي از والدين، از حقه قديمي ژلاتين استفاده مي كنند: يك بسته پودر ژله يا دو ورقه ژلاتيني ساده را در آب حل مي كنند، و آن گاه به كودك مي دهند تا آن را آنقدر تكان دهد كه ژله خودش را بگيرد. سپس كودك مي تواند با دست يا قاشق به آن ضربه بزند و لرزش آن را نگاه كند! احتمالا در اين مدت شام آماده مي شود. اگر بتوانيد يك جوجه را در حال بيرون آمدن از تخم، يا يك پروانه را در حال پاره كردن پيله اش، به كودك تان نشان بدهيد، فوق العاده خواهد بود. اما اگر امكان اين كار را نداريد، نگران نباشيد. آب شدن يك قالب يخ در يك پياده روي گرم هم مي تواند همان قدر هيجان انگيز باشد.

طعم فصل ها را به كودك بچشانيد

به كودك خود كمك كنيد تا با كمك آن چه مي بيند، مي شنود، لمس مي كند و بو مي كند، تغيير فصل ها را درك كند. هنگام برگشتن به همراه كودك از مهدكودك به خانه، برگ هايي را كه روي پياده رو ريخته اند كنار بزنيد و صبح كه دوباره به مهدكودك مي رويد، برگ هايي را كه تازه روي زمين ريخته اند بشماريد. حباب هاي آب صابون را به هوا بفرستيد و با كمك آن ها، جهت حركت هوا را تشخيص دهيد. يك جعبه در حياط يا بالكن خانه بگذاريد و با كمك يك تكه چوب يا يك خط كش، مقدار برف يا باران را اندازه گيري كنيد. به او كمك كنيد تا صداي اولين پرنده هاي مهاجر بهاري را بشنود و به اولين كرم هاي شب تاب تابستاني نگاه كند. البته تنها دليل مهم بودن فصل ها، تغييراتي نيست كه با خود به همراه مي آورند؛ بلكه كارهاي مختلفي كه ما در آن ها انجام مي دهيم، نيز قابل توجه هستند. شروع بهار با عيد نوروز، مهماني و شكلات و شيريني همراه است. تابستان با طولاني شدن روزها، هنگام رفتن به پارك و سفر است و زمان دريا و ماسه بازي. پائيز با ريزش برگ و باران شناخته مي شود و زمستان با برف بازي و جشن يلدا. البته ممكن است كودك شما هنوز آنقدر بزرگ نشده باشد كه همه كارهايي را كه پارسال انجام داديد، به ياد بياورد؛ اما بچه ها از اين گونه مراسم خوش شان مي آيد و بسياري از متخصصين بر اين باورند كه حافظه بسيار زود شروع به فعاليت مي كند. خواندن كتاب و آواز خواندن دسته جمعي، به كودك كمك مي كند تا چيزهاي بيشتري در مورد اين مراسم ياد بگيرد و او هم به نوبه خودش، اين مراسم(كريسمس براي مسيحيان، پسح براي يهوديان، يا رمضان براي مسلمانان) را جشن بگيرد. البته غذاهاي هر فصل هم مي توانند موجب جرقه زدن كنجكاوي او پيرامون بوها، مزه ها و بافتهاي جديد اين غذاها شوند.

اجازه دهيد دنياي كوچك خودش را داشته باشد

بچه ها از چيزهاي كوچك خوش شان مي آيد: دكمه ها، مهره ها، سنگريزه ها. كسي علت اين را نمي داند(شايد اين بدان خاطر باشد كه كودك در دنياي خودش نمي تواند چيزهاي بزرگتر را ببيند و درك كند). البته، اشيا بسيار كوچك هم خطرناك هستند. اشيا كوچكتر از 3 در 6 سانتي متر(اشيائي كه از اندازه دهان كودك كوچك تر باشند)، خطر خفه كردن كودك را به همراه دارند. اما زماني كه خطري وجود نداشته باشد، شمردن و قرار دادن مهره هاي چوبي يا دكمه هاي پلاستيكي بزرگ در جعبه هاي مختلف(و يا شمردن و قرار دادن سنگريزه ها يا صدف ها در سطل هاي مختلف) مي تواند براي مدتي طولاني، كودك شما را سرگرم كند. هم چنين شايد مشاهده كرده باشيد كه كودك شما از فضاهاي كوچك و دنج(كه احساس خلوت، تنهايي و مالكيت را به او منتقل مي كنند) خوشش مي آيد. مي توانيد چند پتو را از بالاي تخت خواب او آويزان كنيد تا محل خواب او به يك غار كوچك تبديل شود، يا چند صفحه بزرگ را دور ميز آشپزخانه قرار دهيد تا آن را به يك چادر مسافرتي تبديل كنيد. يا اين كه اگر حياط داريد، مي توانيد شاخه هاي پاييني چند درخت يا بوته را ببُريد تا يك مخفيگاه كوچك در وسط آن ها درست كرده باشيد؛ سپس اجازه دهيد كه كودك تان، مخفيگاه كوچكش را با چند بشقاب كوچولو يا اسباب بازي هاي ديگر تزيين كند. كودكان از اشيا كوچك كه بتوانند آن ها را به راحتي نگه داشته و جابجا كنند خوش شان مي آيد و اين كار مي تواند نهايتا به انجام كارهاي آشپزخانه يا ساخت و ساز منتهي شود.

آن چه را براي كودك تان جذاب است، دنبال كنيد

ممكن است براي صدمين بار از خودتان بپرسيد: "چرا تراكتور؟" (يا چرا بازيكنان فوتبال، چرا لوازم پزشكي، چرا اسب ها؟). شما پدر و مادر يك كوچولو هستيد و البته توجه اين كوچولو ممكن است به چيزهاي مختلفي جلب شود. هيچ كسي به درستي نمي داند كه چرا برخي چيزها توجه كودك را جلب مي كنند؛ اما نكته مهم اين است كه اين مسأله طبيعي است و هم چنين فرصت مناسبي را براي يادگيري در اختيار كودك قرار مي دهد. آيا كودك شما دائما در مورد آتش نشان ها سوال مي پرسد؟ او را به يكي از ايستگاه هاي آتش نشاني در نزديكي محل سكونت تان ببريد؛ يا او را به فروشگاه تجهيزات آتش نشاني ببريد تا اين وسايل را از نزديك ببيند؛ يك كلاه آتش نشاني و يك شلنگ باغباني براي او تهيه كنيد تا بتواند در تابستان و در حياط خانه از آن استفاده كند. اگر كودك شما هر روز صبح به محض اين كه از خواب بيدار مي شود، به سراغ كمد لباس هايش رفته و دامن چين دار محلي اش را مي پوشد، مي توانيد او را براي تماشاي تمرين يكي از گروه هاي رقص محلي ببريد. كتاب هاي عكس دار بزرگ در انواع مختلفي وجود دارند كه مي توانند اطلاعات كافي در مورد زندگي يك آتش نشان يا پرستار در اختيار كودك قرار دهند. اگر كتاب هاي مخصوص كودكان در زمينه اي كه مورد توجه كودك شما قرار گرفته است وجود ندارد، نگران نباشيد. يك كتاب كه عكس هاي بزرگ و رنگي داشته باشد نيز كافي است. به عنوان مثال، اگر كودك شما به زندگي نهنگ ها علاقه پيدا كرده است، به دنبال يكي از كتاب هاي علمي كه عكس هاي جذابي از اين حيوان داشته باشد، يا يكي از كتاب هاي عكس دار مربوط به دريانوردي، بگرديد. يا مي توانيد براي صدمين بار، يكي از برنامه هاي مربوط به زندگي ماهيان دريايي را كه براي كودكان تهيه شده است، ببينيد!

سوال هاي او را به يك پروژه تحقيقاتي علمي تبديل كنيد!

كودكان ممكن است سوالات متعددي از قبيل اين كه«چرا آسمان آبي است؟» يا«چرا وقتي آب مي جوشد، بخار از دهانه كتري بيرون مي آيد؟» و يا صدها سوال ديگر بپرسند كه والدين آن ها هم جواب اين سوالات را ندانند. اگر كودك شما با سوالاتش شما را از پا درآورده است، نگران نباشيد؛ به او بگوييد كه دونفري با هم مي توانيد جواب سوال را پيدا كنيد. سوالات او را بر روي يك برگه كاغذ بنويسيد و به گونه اي اين كار را بكنيد كه او هم بتواند نوشتن شما را ببيند. سپس به همراه او، ليست سوال هاي تان را به كتابخانه يا كتابفروشي ببريد. كودكان درباره موارد بسيار زيادي سوال مي پرسند؛ در نتيجه امروزه صدها كتاب به طور اختصاصي طراحي و آماده شده اند كه به والدين كمك مي كنند تا به اين گونه سوالات كودكان شان پاسخ دهند.